Η συστημική θεραπεία βλέπει το σύμπτωμα ως μια φυσιολογική αντίδραση σε μια δυσλειτουργική κατάσταση ή ένα δυσλειτουργικό σύστημα. Θεωρεί ότι το πρόβλημα δεν είναι μόνο ατομικό αλλά αποτελεί αντανάκλαση του προβλήματος μέρους ή όλου του συστήματος. Το άτομο είναι σε άμεση αλληλεπίδραση με το περιβάλλον του που σημαίνει ότι επηρεάζει και επηρεάζεται από αυτό. Έτσι όταν ο άνθρωπος έρχεται για ψυχοθεραπεία αλλάζοντας ο ίδιος μπορεί να επιφέρει και αλλαγές στο οικογενειακό σύστημα κλπ, όπως συμβαίνει και το αντίστροφο. Υπάρχουν δηλαδή σημαντικά άτομα που επηρεάζουν το άτομο, οι “Σημαντικοί Άλλοι” όπως είναι η οικογένεια, οι σύντροφοι, οι φίλοι κλπ. που παίζουν καίριο ρόλο στη συμπεριφορά του ατόμου.

ΚΑΠΟΙΑ ΒΑΣΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΙΑ ΤΗ ΣΥΣΤΗΜΙΚΗ ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΙΑ

Ο ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ ΚΑΙ ΟΙ ΠΡΩΤΕΣ ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΤΗΣ ΣΥΣΤΗΜΙΚΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΤΙΚΗΣ

Η συστημική επιστήμη και η Κυβερνητική έχουν τις ρίζες τους στις ιδέες του Αριστοτέλη, η μεν συστημική επιστήμη διότι ο Αριστοτέλης ήταν ο πρώτος που δίδαξε ότι το σύνολο είναι περισσότερο από ότι το άθροισμα των μερών του, η δε Κυβερνητική γιατί ο Αριστοτέλης έδωσε πρώτος την έννοια του τέλους. Η έννοια αυτή σημαίνει ότι υπάρχει ένας στόχος, ο οποίος βρίσκεται στο μέλλον. Δηλαδή, ενώ ο στόχος θα πραγματοποιηθεί στο μέλλον, ο σκοπός βρίσκεται στο παρόν. Βασικό στοιχείο στην Κυβερνητική είναι συστήματα που έχουν σκοπό, καθώς και τη δυνατότητα να φέρουν σε πέρας με επιτυχία αυτόν το σκοπό. Ο Αριστοτέλης, καθώς περιέγραψε τις θεμελιώδεις αρχές της συστημικής και της Κυβερνητικής, θα πρέπει να θεωρηθεί ο προπάτορας τους.

Ο VON BERTALANFFY KAI H ΓΕΝΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ

Η συστημική επιστήμη παρουσιάστηκε αρχικά με τον όρο Γενική Θεωρία των Συστημάτων από το Von Bertalanffy, στη δεκαετία του 1930. Αναζήτησε μια κοινή γλώσσα, καθώς και κοινές έννοιες και αρχές που να διέπουν διαφορετικές ομάδες φαινομένων, έτσι ώστε οι ίδιες αρχές που μπορεί να ισχύουν για καθαρά βιολογικά φαινόμενα, να ισχύουν και για τη συμπεριφορά του ανθρώπου και κατ’αναλογία για τα κοινωνικά φαινόμενα.

ΟΡΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ

Ο συστημικός επιστήμονας προσεγγίζει το γύρω κόσμο, τα αντικείμενα, τα φαινόμενα, τα γεγονότα, σε σχέση το ένα με το άλλο. Βλέπει δηλαδή συστήματα. Βλέπει τον κόσμο ως ένα σύνολο από συστήματα, τα οποία αλληλοεξαρτώνται.

Ο μη συστημικός επιστήμονας και άνθρωπος βλέπει τον κόσμο απλούστερο. Βλέπει για κάθε φαινόμενο ή αντικείμενο, για κάθε σύστημα αν θέλετε, ότι αποτελείται από κάποια μέλη, τα οποία το απαρτίζουν, και σε μερικές περιπτώσεις εξετάζει και μερικές από τις σχέσεις τους.

Ας πάρουμε ένα απλό παράδειγμα, όπως αυτό της οικογένειας, για να δούμε τη διαφορά της συστημικής από τη μη συστημική σκέψη.

Ο μη συστημικός θα έλεγε ότι μια συγκεκριμένη οικογένεια, π.χ. του κ. Παπαδόπουλου, αποτελείται από τον πατέρα του Κώστα, τη μητέρα την Ειρήνη, τον γιο τον Γιάννη και την αδελφή του τη Μαρία. Αυτό είναι αρκετό.

Όμως, για ένα συστημικό επιστήμονα, η οικογένεια Παπαδοπούλου δεν είναι απλώς αυτό το άθροισμα, η καταγραφή των μελών, έστω και κάποιων ιδιοτήτων τους. Είναι ο πατέρας ο Κώστας, η μητέρα η Ειρήνη, ο γιος και η κόρη. Είναι ο πατέρας, ο οποίος πιθανόν να είναι οξύθυμος και να έχει και κάποια άλλα χαρακτηριστικά, η μητέρα, η οποία είναι διπλωμάτης και ευέλικτη, ο γιος, ο οποίος είναι επιμελής στο σχολείο και ένα παιδί δειλό, η κόρη, η οποία είναι μια μέτρια μαθήτρια, αλλά αναπτύσσει πρωτοβουλίες και έχει οργανωτικό πνεύμα. Είναι ο πατέρας και η μητέρα που δεν τα πηγαίνουν πολύ καλά, συχνά διαπληκτίζονται, αλλά τελικά καταφέρνουν να βρίσκουν κάποια λύση και έχουν μια καλή συνεργασία όσον αφορά την κοινωνική τους ζωή, την εικόνα τους προς τα έξω και την κοινωνική τους θέση. Ο πατέρας βλέπει λίγο τα παιδιά και ευνοεί γενικά την κόρη, η μητέρα βλέπει πολύ λίγο τα παιδιά και ευνοεί τον γιο, τα παιδιά μεταξύ τους έχουν γενικά καλές σχέσεις, αλλά όταν τσακώνονται η μητέρα το λέει στον πατέρα και ο πατέρας τιμωρεί κατά κανόνα τον γιο. Τέλος, ότι η οικογένεια έχει μεγάλη εκτίμηση στην κοινωνία και είναι πλούσια, έτσι ώστε τα παιδιά να μπορούν να πηγαίνουν καλά στα καλά σχολεία κ.ο.κ.

Για τη συστημική σκέψη, αυτή η εμπλουτισμένη περιγραφή είναι απαραίτητη και δεν θεωρείται πολυτέλεια ή κάτι περιττό. Το πρακτικό πλεονέκτημα αυτής της ανάλυσης είναι ότι βοηθά στη δημιουργία υποθέσεων για τη διάσπαρτη αιτιότητα που οδηγεί στη συμπτωματολογία και το πρόβλημα. Η επιλογή των ιδιοτήτων των μελών, των σχέσεων κλπ έχει να κάνει με τον σκοπό, για τον οποίο ο συστημικός θεραπευτής εξετάζει την οικογένεια. Όσο πιο δύσκολο είναι ένα πρόβλημα και όσο πιο πολύπλοκο είναι το φαινόμενο όταν εξετάζεται, τόσο περισσότερο η συστημική προσέγγιση είναι απαραίτητη και αποτελεσματική.