Μια πιο «θετική» αντίληψη της ασθένειας σχετίζεται με καλύτερη υποκειμενική υγεία και η σχέση «αισιοδοξία-αντιλήψεις της ασθένειας-υγεία» λειτουργεί με ένα πολύπλοκο τρόπο.
Οι περισσότερες από τις ασθένειες που αντιμετωπίζει ο σύγχρονος άνθρωπος στις αναπτυγμένες, τουλάχιστον, χώρες είναι χρόνιες. Οι ασθένειες αυτές δεν θεραπεύονται οριστικά, αλλά αποτελούν καταστάσεις που προσπαθούμε να ελέγξουμε. Η χρήση φαρμακευτικών σκευασμάτων και οι αλλαγές στη ζωή και στις συνήθειες του ατόμου επιτρέπουν πλέον στους χρόνιους ασθενείς να ζήσουν για πολύ μεγάλα χρονικά διαστήματα μια σχεδόν “φυσιολογική” ζωή, παρόλο που η ασθένεια εξακολουθεί να τους συνοδεύει.
Η προσαρμογή σε μια χρόνια ασθένεια είναι εξαιρετικά πολύπλοκη. Επηρεάζεται από όλους σχεδόν τους τομείς της ανθρώπινης λειτουργικότητας, αλλά και τους επηρεάζει σχεδόν όλους. Οι χρόνια ασθενείς πρέπει να μάθουν να αντιμετωπίζουν προβλήματα, όπως: ο πόνος, διάφορα δυσάρεστα συμπτώματα, σημαντική αδυναμία, αλλαγές και περιορισμούς στις καθημερινές δραστηριότητες, παρενέργειες της φαρμακευτικής αγωγής κ.α. Παράλληλα αντιμετωπίζουν νέους φόβους, π.χ. για την εξέλιξη της ασθένειας, για την ίδια τη ζωή και το μέλλον.
Αν και ο φόβος για το μέλλον και η πιθανότητα του θανάτου κατακλύζουν συχνά τη σκέψη του ασθενούς στα αρχικά βήματα της ασθένειας, μόλις ξεπεραστεί το στάδιο αυτό, αρχίζουν να αναπτύσσονται περισσότερες αισιόδοξες σκέψεις, καθώς και η ελπίδα ότι όλα θα πάνε καλά και ότι θα επέλθει η θεραπεία. Καθώς προχωρά ο καιρός, το άτομο αρχίζει να συμφιλιώνεται με την όλη κατάσταση και τη νέα πραγματικότητα που αυτή επιβάλλει. Έτσι αποκτά μια νέα ρουτίνα ζωής και πολλοί άνθρωποι κατορθώνουν να ανακτήσουν την αίσθηση ελέγχου και υποκειμενικής ευεξίας, στο βαθμό, βέβαια, και με τους περιορισμούς που οι συνθήκες επιβάλλουν. Παράλληλα ενσωματώνουν τις νέες διαδικασίες και υποχρεώσεις (εξετάσεις, ελέγχους, αλλαγή στις συμπεριφορές που σχετίζονται με την υγεία τους) στον νέο τρόπο ζωής. Δεν είναι λίγοι εκείνοι που κατορθώνουν νέα σχέδια για το μέλλον και νοηματοδοτούν τη ζωή τους με έναν νέο τρόπο.
Μια σχετική έρευνα που εκπονήσαμε με επικεφαλή τον κο Ευάγγελο Καραδήμα, Καθηγητή Ψυχολογίας της Υγείας του Πανεπιστημίου Κρήτης, στα πλαίσια της πτυχιακής έρευνας, είχε στόχο να εξετάσει αν η αισιοδοξία επηρεάζει την υποκειμενική υγεία, δηλαδή τον τρόπο που αντιλαμβάνονται οι ασθενείς το πρόβλημα υγείας τους. Το δείγμα αποτελείτο από 233 χρόνιους καρδιακούς ασθενείς. Σύμφωνα με τα ευρήματα της παρούσας έρευνας, βρέθηκε ότι υψηλότερα επίπεδα αισιοδοξίας σχετίζονταν με καλύτερη υποκειμενική υγεία, ανεξάρτητα από την αναπαράσταση της ασθένειας. Τέτοια ευρήματα δείχνουν ότι μια πιο «θετική» αντίληψη της ασθένειας σχετίζεται με καλύτερη υποκειμενική υγεία και η σχέση «αισιοδοξία-αντιλήψεις της ασθένειας-υγεία» λειτουργεί με ένα πολύπλοκο τρόπο.
Σε αδρές γραμμές, τα άτομα που είναι πιο αισιόδοξα βιώνουν καλύτερα την κατάσταση της υγείας τους και τα σωματικά τους συμπτώματα. Η προδιαθεσιακή αισιοδοξία (despositional optimism) αναπαριστά μια σημαντική πτυχή της ανθρώπινης λειτουργίας και ένα σημαντικό παράγοντα της υγείας και ευεξίας και για τους υγιείς αλλά και τους ασθενείς πληθυσμούς.
Με έναυσμα την παρούσα έρευνα, μπορεί να μας έρχεται συνειρμικά στο μυαλό η ψυχοσωματική φύση πολλών ασθενειών. Πολλές ασθένειες επηρεάζεται η προσαρμογή σε αυτές από τον τρόπο σκέψης των ατόμων. Μάλιστα, πολλάκις, έχουμε ακούσει ότι κάποιοι άνθρωποι έχουν σωθεί από “θαύμα” ενώ ήταν ιατρικά αδύνατον να ξεπεραστεί η ανίατη ασθένεια που τους μάστιζε. Αυτό οφείλεται, όπως δείχνουν οι έρευνες, σε ένα βαθμό στον τρόπο που αντιμετωπίζουν και “βλέπουν” οι άνθρωποι την ασθένεια τους. Αυτός ο αισιόδοξος τρόπος αντίληψης της ασθένειας φαίνεται να είναι και το κλειδί για την βελτίωση της ποιότητας της ζωής τους. Επομένως, είναι χρέος μας να μεριμνήσουμε για την κατάσταση της υγείας μας και να δούμε τη ζωή με “άλλο χρώμα γυαλιών”, όπως υποστήριξε και ο A. Adler.
